Onder ‘ecologisch filmen’ kan je van alles verstaan. Met een duurzame camera en milieuvriendelijke tapes in een klimaatneutrale jeep zeearenden filmen klinkt heel ecologisch, maar dat bedoel ik toch niet. Dat is meer jagen met een diervriendelijk sausje. Met ‘ecologisch filmen’ doel ik niet op de technische spulletjes of mooie intenties, maar op het verhaal.
Je kunt fraaie beelden van een nest torenvalken vastleggen met een webcam. Dat komt al meer in de buurt van ‘ecologisch filmen’, maar veronderstelt een eindeloos geduld van de kijkers. Want het kan niet vaak genoeg gezegd: in tegenstelling tot een met natuurshots volgepropte krokodillenfilm word er in het echt, life, per tijdseenheid maar heel weinig gegeten en geleden in natuur. Er wordt buiten vooral veel gekeken, gezocht, gewacht en heel veel geduld geoefend. Door jager en prooi, door kijker en object.
Ik zou dit registreren met webcams van broedvogels eerder ‘ gluren’ dan ‘ filmen’ willen noemen. Voer voor onderzoekers die prooikeuzes, groei etc. kunnen analyseren zonder zelf de natuur in te hoeven. Wel is het heerlijk dat je in een apart vensterje op je beeldscherm een nestje kunt volgen tijdens het afwerken van je mails. Ook leuk tijdens een lekker potje digitaal moorden via een game.
Wat is ecologisch filmen dan wel?
Bij ecologisch filmen gaat het me niet minder dan om het ongrijpbare ‘wezen’ van een landschap, zijn bewoners en de onderliggende processen. Ik geef een voorbeeld om niet ten prooi te vallen aan te grote woorden.
In 2005 maakte ik een korte documentaire met een lange titel. ‘Kleine dans van zee, zand en vogels’ . In het filmpje van nog geen 8 minuten wordt geen woord gesproken, niets wordt toegelicht. De openingsscene: het weidse landschap van de wadden met een jongen van rond de 8 jaar. Hij droomt met beide voeten op de grond. Hij zweeft over de slikkige wadbodem. Hij danst. Hij vindt uit wat hij na afloop ‘wadschaatsen’ noemde. Wie de film gezien heeft verbaast het wellicht niet als ik vertel dat de jongen voor het eerst op het net droogvallende wad stond. Een zeer slikkig wad, met spuitende modder tussen je tenen als je je voeten er oppervlakkig doorheen laat glijden. Een spontane dans, een spel van voeten en modder in een oneindig landschap. Dat gevoel van de eerste ontmoeting, gezat in een de dans, een herhalende, deels ritmische beweging probeerde ik vast te houden bij alle volgende scenes van de film. Na de lieflijke kennismaking met het slik volgen striemende vlagen zand die blazen over het kilometers brede strand van Schiermonnikoog. Het landschap toont een grote herkenbaarheid: de vorm van jonge duinen en strand, maar is aan permanent verandering onderhevig: aangroei en afslag en wind vechten hier met kortdurende rust, neerdwarrelend zand en opkomende begroeiing…
Er wordt gedanst door de golven die door een straffe tegenwind rafelig uiteen waaien. Kleine strandlopertjes rennen voor de uitlopers van de branding heen en weer. Snel, sneller en dan weer even eten: een voor ons onzichtbaar hapje. Lichte pianomuziek onder de trippelvoetjes
Dan het uiteinde van Schier: de echte verte van ons land, de Balg. Ontmoeting van Noordzee en Waddenzee. Een dag eind september. Er is zon, er zijn wat wolken. En zwart, zwart, zwart en wit komen van ver voorbij Rottum tienduizenden strandlopers aangevlogen. Alsof ze hier voor het eerst komen, landen ze. Onrustig, zonder zenuwachtig te zijn. Eten, eten, eten. En dan als een kolkende, buitelende wolk zuidwaarts, een half zwevend organisme boven de branding. Muziek. Net onder het geluid van de wind.
Basale bewegingen, ontmoetingen van organismen, mens en natuur met zand en slik. Als je wilt kan je vele ecologische processen benoemen. Je kunt het ook laten. En meedansen.
Op Coasttv.eu te zien en in het Bezoekerscentrum Schiermonnikoog.
NatuurMedia boodt deze film aan de Vereniging Natuurmonumenten ter gelegenheid van haar 100-jarige bestaan.
Rolf Roos
